ریخت شناسی قصّه های غزلیّات عطّار

قصه‌پردازی در غزل میراثی است که از شاعران پیشین به عطّار رسیده و او آن را گسترش داده است. عطّار در حدود 872 غزل، 62 قصّه (حدوداً در هر 14 غزل، یک قصّه) آورده که بیشتر نتیجۀ احوال عرفانی و تجربیات روحانی اوست. از این رو، این پژوهش قصد دارد با بررسی ساختار داستان‌های عطّار به نظامی واحد در داستان‌پردازی و الگوهایی خاص در سلسلۀ کنش‌ها دست یابد که به احکام کلی دربارۀ قصّه­پردازی عطّار در غزل رهنمون می‌شود. هدف از این کار شناخت نظام فکری حاکم بر واقعه­های عرفانی عطّار است؛ زیرا از این رهگذر بهتر می‌توان به تفسیر و تحلیل آثار او پرداخت. بدین‌ منظور،‌ به تحلیل ریخت‌شناختی قصّه­ها بر اساس روش ولادیمیر پراپ و دیگر روایت‌شناسان معروف پرداخته شد. نتایج تحلیل نشان داد که تمام قصّه­ها دارای ساختار داستانی واحدی هستند که از سه قسمت وضعیّت اوّلیّه، قسمت میانی و نتیجه و پیامد تشکیل شده‌اند و توالی کنش­ها در آن­ها نیز از چهار الگوی متفاوت پیروی می­کند که عموماً با ورود یکی از شخصیّت‌های اصلی قصّه شروع و به دیدار بین دو شخصیّت اصلی می­انجامد. همچنین دریافته شد که پس از دیدار ممکن است چهار دسته کنش روی ­دهد که عبارت‌اند از شراب‌نوشی، اعمال شگفت، گفت‌و‌گو و انجام عملی معمولی از سوی شخصیّت دوم قصّه که این کنش‌ها منجر به نتایجی می­شوند که بیان­گر احوال عرفانی عطّار هستند.